"Spośród wyznań niechrześcijańskich zamieszkiwała w Skomielnej Białej niewielka grupa wyznawców religii mojżeszowej. Jeszcze przed powstaniem parafii, na terenie wsi liczącej 1345 osób, mieszkało 6 Żydów, którzy stanowili zaledwie 0.44% wszystkich mieszkańców¹. Prawie dziesięć lat później w momencie powstania parafii (1896 r.), ich liczba obniżyła się do 5. Od tego czasu z każdym rokiem niewielka społeczność żydowska zaczęła się zwiększać. Trzeba jednak zaznaczyć, ze nie było to związane z przyrostem naturalnym, lecz z migracją z innych terenów. W 1901 r ich liczba wzrosła trzykrotnie (z 5 do 16), lecz w liczącej 1539 osób społeczności katolickiej, stanowiła niewielką grupę (1,09%) wszystkich mieszkańców². Szybki rozwój został zatrzymany wydarzeniami wojennymi pierwszej wojny światowej. Po jej zakończeniu w Skomielnej Białej pozostało tylko trzech mieszkańców narodowości żydowskiej (0,18% wszystkich mieszkańców)³.
     W szczególnej pamięci starszych mieszkańców pozostał Löbel Vercimer, który prowadził karczmę tuż przy skrzyżowaniu dróg Kraków-Zakopane z drogą Bielsko-Nowy Sącz. O karczmie tej wspominał W.E. Radzikowski w swoim Ilustrowanym przewodniku, w którym stwierdził, że „nocleg w niej jako taki, i stajnia dobra”. Na temat działalności tej karczmy ciekawy dokument zachował się w księdze posiedzeń Rady gminnej w Skomielnej Białej. Mianowicie zachowały się skargi miejscowej Rady gminnej z 1894 r. skierowane do Rady Powiatowej w Myślenicach, oraz do CK Starostwa w Myślenicach, iż wspomniany Żyd w uroczystość odpustową 20 stycznia każdego roku „mimo zakazu zwykł urządzać muzykę z tańcami” przez co zakłócał uroczystość⁴. Interwencje te musiały przynieść zamierzone skutki skoro następnego roku Rada Gminy powiadomiła karczmarza iż pod karą 5 zł zakazuje mu w dniu 20 I 1895 r urządzania muzyki z tańcami⁵. Mieszkał pod numerem domu 191, wraz z żoną Genedel Loman, która urodziła mu ośmioro dzieci. Byli to Mozis, Litman, Julia, Rebeka, Barbara, Braundel, Pierl, Brel⁶. Podobnie jak większość Żydów także i on wyjechał ze Skomielnej Białej, sprzedawszy swoje budynki i grunty Janowi Urbańczykowi⁷.
     Po wyjeździe Löbla Vercimera ze Skomielnej Białej, na terenie wsi pozostał tylko jeden Żyd. Był to Izaak Glosner, który przy tym samym skrzyżowaniu, tylko że po drugiej stronie drogi, prowadził niewielki sklepik. Ale także i on parę lat później opuścił Skomielną i wraz z jego wyjazdem w 1928 roku zanikła niewielka społeczność żydowska w wiosce".

-----------------------------------------------

¹ Elenchus venarabilis cleri z 1888, Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. X, Warszawa 1889, s. 691
² Elenchus venerabilis cleri, Rok 1901. 
³ Elenchus venerabilis cleri, Rok 1919.
⁴ APSB, Księga Uchwał Rady Gminy Skomielna Biała, Rada Gminy w Skomielnej Białej - Do Świetnego Wydziału Powiatowego w Myślenicach (pismo z dnia 22 I 1894 r. /L 31/), oraz Zwierzchność Gminy Skomielnej Białej - Do Świetnego C K Starostwa w Myślenicach (pismo z dnia 15 II 1894 r, /L 44/). 
⁵ Tamże, Rada Gminy Skomielnej Białej - Do Pana Löbla Verrimera szynkarza w Skomielnej Białej, (pismo z dnia 18 I 1895 r.).
⁶ APSB, Księga Populatio Skomielna, nr domu - 191, (brak paginacji).
⁷ Maria Zawadzka, Historia Skomielnej Białej-Krzyżowa, s. 13, oraz przyp. 3.

Fragment "Dziejów Parafii św. Sebastiana w Skomielnej Białej do roku 1975" ks. mgr Józefa Urbańczyka

Ciekawy dokument - oświadczenie z 31 grudnia 1889 roku, dotyczący karczmy ze stajnią wjezdną w Skomielny Białej (dawna nazwa wsi), który niegdyś był wystawiony na aukcji Allegro. Jest to oświadczenie odbioru karczmy przez Żyda Moritza Hamerschlaga od Finkelsteina, w której miał szynkować trunki i zamieszkać wraz z familią. Nie wiem, o którą karczmę chodzi, bo jeśli o tę na Krzyżowej, to Hamerschlag musiał ją dzierżawić krótko. Jest dokument z 1894 roku, że wymieniona karczma była w posiadaniu Żyda Löbla Vercimera. Przed opuszczeniem naszej wsi Vercimer sprzedał budynki (karczma, stajnia) Janowi Urbańczykowi. W Skomielnej Białej były dwie karczmy. Jedna, wymieniona wcześniej na Krzyżowej, druga na roli U Żura / Dudowa przy dolnym gościńcu.

Tadeusz_Gacek - grudzień 2004

POWRÓT DO GÓRY