Katecheza młodzieży w latach 1885 -1975
"Najważniejsze miejsce zajmowała i nadal zajmuje katecheza szkolna. Szkoła publiczna, która była na utrzymaniu gminy istniała od 1885 roku, a katecheza zajmowała w niej czołowe miejsce pośród innych przedmiotów. Zanim powstała parafia katechizmu przyjeżdżał uczyć w każdy czwartek ks. proboszcz z Rabki1.
Od roku 1896 r. katechezę przejął miejscowy duszpasterz. Ponieważ była to szkoła trzy klasowa, w szkole nie miał dużo godzin i katechizował przez dwa dni w tygodniu. W roku szkolnym 1900/01 do szkoły uczęszczało 75 dzieci, w tym 26 chłopców i 49 dziewczynek. Na zakończenie roku nie sklasyfikowano czterech uczniów, bądź z powodu choroby, bądź nieregularnego uczęszczania do szkoły. Uczniowie byli oceniani w „obyczajach” (chwalebne, dobre, dość dobre, naganne), pilności (wytrwała, dobra, dość dobra, mała), postępu (bardzo dobry, dobry, dostateczny, niedostateczny), oraz porządku (wzorowy, dobry, niejednostajny, naganny). Bardzo ciekawie przedstawiały się oceny z nauki religii: ocen bardzo dobrych było tylko 7,11 %, dobrych - 14, 29 %, dostatecznych - 47, 62 %, niedostatecznych - 30, 95 % wszystkich ocen2. Duża liczba słabych ocen była związana była z opuszczaniem przez dzieci lekcji. Często winę ponosili także rodzice, którzy nie widzieli sensu w kształceniu swoich dzieci i nie posyłali ich do szkoły. Gdy parafię objął w 1927 roku ks. Michał Sitarz skarżył się „że chociaż niewiele nauki religii w szkole, to jest jeszcze bardzo mała frekwencja” 3. Potwierdzenie tego stanu rzeczy znajdujemy w dokumentach szkolnych. Były takie dzieci, które miały opuszczone nawet 112 dni nauki w ciągu roku szkolnego. Jednak rekordy pod tym względem padały w czasie wojny, gdy uczniowie nie byli klasyfikowani, gdyż opuścili nawet 206 dni4.
Na początku lat trzydziestych przybyło więcej godzin katechizacji, gdy wprowadzono naukę siedmioklasową. Istniał już taki system w roku 1935, kiedy to przypadł jubileusz 50 - lecie powstania szkoły i jednocześnie 30 - lecie wybudowania istniejącego wówczas budynku szkolnego. Z tej okazji 22 IX 1935 roku ks. Sitarz odprawił uroczystą Mszę św. na którą zaproszono orkiestrę i wszystkie działające w Skomielnej organizacje i stowarzyszenia. szkołę przychodziły także ciężkie czasy. W okresie wojny były takie dni, kiedy trzeba było zrezygnować z nauczania, gdyż brakowało opału na ogrzanie budynku szkoły, do tego stopnia, że „dzieci i nauczyciele drżeli z zimna”. Z tego powodu nowy gospodarz parafii ks. Edward Fic wzywał do ofiar na ten cel5.
Zmiany na gorsze nadeszły wraz z objęciem narzuconej z zewnątrz władzy komunistycznej. Nowe władze dążyły do odciągnięcia wiernych od Kościoła, a szczególnie młodzież od wychowania w duchu katolickim. W dniu 26 VII 1950 roku ks. Władysław Bodzek otrzymał pismo od władz powiatowych w Myślenicach, w którym powiadamiano go, że „został odwołany od nauczania religii w publicznych szkołach powszechnych w powiecie Myślenickim” 6. Mimo odwołań pisanych do różnych szczebli władzy, decyzji tej nie cofnięto. W dniu 31 VIII 1950 roku ks. W. Bodzek pojechał do Myślenic, gdzie dowiedział się, że „nauki religii może udzielać na prośbę rodziców poza szkołą”. Na polecenie władz kościelnych religia od tego czasu odbywała się po zakończeniu zajęć już nie w szkole lecz w kościele, a zimą na plebani w ogrzewanej salce katechetycznej. Przełomowym momentem dla katechezy okazał się rok 1956, kiedy to władze komunistyczne zaprzestały atakowania i szkalowania Kościoła, oraz zwolniły z więzienia ks. prymasa Stefana Wyszyńskiego. Stosunki państwo - Kościół zostały oparte na nowym porozumieniu z 8 XII 1956 roku, które m. in. pozwalało na powrót religii do szkół7. W Skomielnej Białej religia wróciła do szkoły jeszcze przed tym oficjalnym porozumieniem. Otóż dnia 15 XI 1956 r. odbyło się zebranie wiejskie, w którym wzięło udział 70 osób. Zebrani jednomyślnie uchwalili, „aby nauka religii i modlitwa w miejscowej szkole były przywrócone”. Wybrano delegację złożoną z członków Komitetu Gromadzkiego Frontu Narodowego i Komitetu Rodzicielskiego przy Szkole Podstawowej w Skomielnej Białej, która przedstawiła tą uchwałę w Powiatowej Radzie Narodowej w Myślenicach. W uchwale tej napisano: „Jesteśmy wszyscy rodzicami katolickimi i domagamy się, aby nasza młodzież była wychowana w duchu religijnym. Uważamy bowiem, że modlitwa więcej zmobilizuje nasze dzieci do nauki, niż dotychczasowy apel poranny” 8. Bardzo szybko, bo już następnego dnia dyrekcja szkoły otrzymała pismo w którym Wydział Oświaty przy PRN w Myślenicach zezwolił „aż do czasu uregulowania tej sprawy w nowym porozumieniu Rządu z Episkopatem na nauczanie religii w jednej z sal szkolnych, po zakończeniu zajęć programowych” 9. W kronice szkoły odnotowano, że dnia 23 XI 1956 r w szkole odbyła się modlitwa przed rozpoczęciem nauki i po jej zakończeniu. Wiadomość o zezwoleniu na nauczanie religii w szkole „młodzież przyjęła z wielką radością” 10.
Radość ta nie mogła trwać nazbyt długo, gdyż władze podjęły nową ofensywę w walce z religią, dążąc do całkowitej ateizacji szkoły. We wrześniu 1958 roku ks. Władysław Bodzek skarżył się z ambony, że „ze szkoły zarządzono usunięcie krzyży, emblematów religijnych, modlitwy, pozdrowienia religijnego, oraz wszystkiego co ma coś wspólnego z Bogiem, a nawet oddziaływania w duchu religijnym przez nauczycielstwo na dzieci”. Z tego też okresu datuje się polecenie ks. proboszcza, by dzieci „na piśmie przedstawiały żądanie nauki religii podpisane przez ojca i matkę” 11. Jednak władzom chodziło o całkowite usunięcie religii ze szkół. W szkole która miała „wychowywać człowieka na miarę epoki, mającego głębokie przeświadczenie o nieograniczonych wprost możliwościach rozumu ludzkiego, człowieka który będzie chciał i umiał twórczo współdziałać w tym największym przełomie czasów jakim jest socjalistyczne przeobrażenie społeczeństwa ludzkiego” nie było miejsca na religię.
Od września 1959 r. katechizacja ponownie odbywała się tylko w kościele12. W parafii św. Sebastiana nieobca była także katecheza dla dorosłych. Nie obejmowała ona jednak wszystkich, lecz tylko członków bractw i stowarzyszeń kościelnych, członków Komitetu Kościelnego i Rady Parafialnej. Omawiano między innymi aktualne w danym czasie problemy, wśród których należy wymienić między innymi: „O czuwaniu” (2 II 1933), „Stosunek ludzi do pracy” (14 V 1933), „O miłosierdziu Bożym” (30 VII 1933), „O stosunku państwa, partii politycznych i stronnictw do Kościoła” (20 IX 1936), „Katolickie poglądy na sprawy społeczne” (10 IV 1938)13.
------------------------------------------------------
1 AKMK, APA 290, ks. S. Twardowski proboszcz rabczański - Do Wielebnego Urzędu Dziekańskiego w Łętowni, (pismo z dnia 10 XII 1887 r.).
2 ASzP, Katalog główny wraz z wykazem kwalifikacyjnym. Rok szkolny 1900/1901.
3 APSB, Kronika parafii, Rok 1929.
4 ASzP, Księga ocen sprawowania się i postępu w nauce uczniów w roku szkolnym 1934/35, s. 7., oraz Księga ocen 1941/42, s. 95.
5 APSB, Ogł. t. 3, z dnia 12 I 1941, 26 I 1941, 9 III 1941r.
6 APSB ,Ogł. t. 4, z dnia 3’ IX 1950 r.
7 ks. B. Kumor, Historia Kościoła, cz. 8, s. 487.
8 ASzP, Komitet Gromadzki FN w Skomielnej Białej oraz Komitet Rodzicielski przy SP w Skomielnej Białej - Do Prezydium PRN Wydz. Oświaty w Myślenicach, (pismo z dnia 21 XI 1956 r.).
9 ASzP, Prezydium PRN Wydz. Oświaty w Myślenicach - Do kierownictwa Szkoły Podstawowej w Skomielnej Białej, (pismo z dnia 22 XI 1956 r. - L.O.K.S. 59/8/56).
10 ASzP, Kronika Szkoły Podstawowej w Skomielnej Białej (Dz.VI. A.), Rok szkolny 1956/57, (brak paginacji).
11 APSB, Ogł. t. 5, z dnia 7 IX 1958 r.
12 ASzP, Komitet Powiatowy PZPR - Do Kierownictwa i Grona nauczycielskiego, (pismo z dnia 16 XI 1963 r.)
13 APSB, Księga Akcji Katolickiej, protokoły z posiedzeń w dniach: 2 II 1933, 14 V 1933, 30 VII 1933, 20 IX 1936, 10 IV 1938.
Powyższy tekst to wybrane fragmenty pracy dypl. “Dzieje Parafii św. Sebastiana w Skomielnej Białej do roku 1975” ks. mgr Józefa Urbańczyka, udostępnionej na potrzeby strony "Powrót do korzeni". (tedd55 - kwiecień 2005).