"Pierwsze próby utworzenia cmentarza w Skomielnej Białej wiązały się ze staraniami jej władz samorządowych o utworzenie własnej niezależnej od Rabki parafii. Uważano bowiem, iż posiadanie własnego cmentarza będzie poważnym argumentem za utworzeniem samodzielnej parafii. Dążenia te zaczęły się krystalizować w 1882 roku, gdy naprzeciw tym dążeniom wyszły plany władz powiatowych w Myślenicach. Władze te także dążyły do powstania cmentarza, zwłaszcza gdy dnia 16 VI 1882 r. do Skomielnej Białej przybył CK Lekarz Powiatowy z Myślenic, aby dokonać tzw. „rewizji zdrowotnej” przeciw możliwości epidemii. Stwierdził on, że w Skomielnej Białej winien być założony cmentarz ponieważ „gmina ta oddalona o milę od Rabki, musiała zmarłych tam przewozić wobec trzech potoków Raby, Skomielnianki i Słonki, które jako górskie rzeki często przybierały” ¹. Na podstawie tego raportu i na podstawie uchwały z 4 VII 1882 Wydziału Powiatowego, Starostwo w Myślenicach dnia 8 VII 1882 r. „biorąc pod uwagę, że cmentarz w Rabce w stosunku do ludności jest za mały, oraz że Skomielna Biała posiada w swej gminie kościół, nakazuje ze względu na uczucia religijne nie stać na przeszkodzie, ażeby w myśl rozporządzenia CK Ministerstwa Spraw Wewnętrznych we Wiedniu z dnia 3 V 1874 r. założyć w gminie tej osobny cmentarz, na co ludność chętnie się zgadza”. Ponadto Starostwo w Myślenicach poleciło Radzie gminy aby wybrała odpowiednie miejsce na cmentarz i wykupiła grunt od prywatnych właścicieli. Tutaj jednak pojawiły się dość duże trudności, gdyż z jednej strony gospodarze nie chcieli odsprzedać, a z drugiej te działki, które można było wykupić, były zdaniem Wydziału Powiatowego w Myślenicach położone zbyt blisko domów mieszkalnych². Załatwianie wszystkich formalności trwało ponad dwa lata, a przyczyną tego staniu rzeczy był brak dostatecznych funduszy. W listopadzie 1882 r. władze wyznaczyły termin założenia cmentarza na dzień 30 IV 1883 r. i jednocześnie zagrożono, że w razie odmowy gmina będzie ponosiła koszty związane z poszerzeniem cmentarza w Rabce i budowy tam kostnicy³. Wybrane miejsce na założenie cmentarza uzyskało aprobatę w lipcu 1883 r. Dnia 25 VII władze gminy otrzymały nakaz natychmiastowego zaprowadzenia cmentarza, gdyż w przeciwnym razie wójt gminy zostanie ukarany grzywną w wysokości 2 zł. Ostatecznie cmentarz założono dopiero 6 III 1884 r.
     Dnia 24 IV 1884 r CK Starostwo w Myślenicach przyjęło do wiadomości, że z dniem 6 III 1884 r. cmentarz w Skomielnej Białej został otwarty” ⁴. Jak wynika z zachowanych dokumentów mimo otwarcia cmentarza zwłoki zmarłych były przez dwa następne miesiące grzebane w Rabce. Związane to było zapewne z tym, że nie był to cmentarz parafialny, lecz komunalny. Dla prostych ludzi był to więc cmentarz „gorszy” od parafialnego w Rabce. Dopiero na skutek kategorycznego nakazu wydanego przez myślenickie starostwo w dniu 16 V 1884, zmarli byli chowani na miejscowym cmentarzu. Pierwszymi osobami, które znalazły swoje miejsce spoczynku we własnej wsi i na własnym cmentarzu byli: Piotr Niźnik, Jan Bal i Kazimierz Pędzimąż. Pierwszy pogrzeb na skomielniańskim cmentarzu odbył się 17 VII 1884 r. a przewodniczył mu wikariusz rabczański ks. Franciszek Mączka⁵.
     Wedle prawa państwowego na cmentarzu powinien znajdować się specjalny budynek zwany kostnicą lub trupiarnią. Początkowo na ten cel służyło pomieszczenie znajdujące się w kościele św. Sebastiana. Dopiero inspekcja przeprowadzona w 1893 r. przez Posterunek Żandarmerii w Jordanowie wykazała wiele nieprawidłowości w istniejącej „trupiarni” ⁶. Wobec tak zaistniałej sytuacji władze powiatowe w Myślenicach nakazały wybudowanie trupiarni na cmentarzu. Budynek ten powstał przed końcem 1893 r., został zbudowany z drzewa, był przykryty dachówką, składał się z dwóch pomieszczeń opalanych wspólnym piecem. Zgodnie z zaleceniami władz posiadał dobrze zamykane drzwi i okna, w jego wnętrzu znajdował się stół, nosze i dzwonek ze sznurkiem⁷. Z biegiem czasu plac który przeznaczono pod cmentarz stawał się za mały w stosunku do potrzeb wsi. Dlatego podjęto myśl poszerzenia miejsca wiecznego spoczynku zmarłych.
     Po raz pierwszy cmentarz powiększono w 1907 r. Zajęła się tym Rada gminy na posiedzeniu 5 VII 1907 r. Do załatwienia tej sprawy wybrano Jana Banasia i Józefa Żeglenia⁸. Nie zachowały się jednak wiadomości czy w ogóle doszło do powiększenia, ani kto odstąpił plac pod projektowane poszerzenia cmentarza.
     Dwadzieścia lat później podjęto kolejne starania Dnia 28 XI 1928 r. Julian Kołpak i Wawrzyniec Masłowski zgodzili się odstąpić część swoich parcel gruntowych położonych na południowy - wschód od istniejącego cmentarza. W ten sposób przyłączono działkę o długości 40 m i szerokości 11 m, co dało powierzchnię 440 m². Odstępujący parcelę zastrzegli dla siebie plac tuż przy parkanie kościoła na ewentualny grobowiec familijny⁹. Następnie całość cmentarza ogrodzono nowym parkanem wykonanym z grubych drewnianych belek. Na cmentarz prowadziły dwa wejścia - jedno od strony wschodniej, drugie od północnego - zachodu. Bramy te wybudowane były w stylu podhalańskim nakryte czterospadowym daszkiem gontowym, wspierający się na czterech drewnianych słupach¹⁰. Uroczystego poświęcenia nowego cmentarza dokonał ks. Michał Sitarz przed sumą w niedzielę 15 VII 1929 r.¹¹
     Na cmentarzu tym znaleźli swój odpoczynek księża pracujący w parafii: ks. Aleksander Kromer (+1920), ks. Franciszek Baniewski (+1923), ks. Wawrzyniec Smółka (+1927), ks. Władysław Bodzek (+1977), oraz księża pochodzący z parafii: ks. Sebastian Handzel (+1939), ks. Władysław Gacek (+1987), oraz ks. Józef Masłowski (+1989). Obok grobowca księży znajdują się groby byłego organisty Władysława Kołpaka oraz kościelnych: Jana Czyszczonia, Jana Bala i Andrzeja Gacka.
Najstarsze nagrobki pamiętają pierwsze lata po powstaniu cmentarza. Są to obeliski wykonane z piaskowca i zwieńczone krzyżem.   Na najstarszym tego typu nagrobku na wytartej już tablicy można z trudem odczytać, że grobie tym spoczywają doczesne szczątki śp. Bartłomieja Handzla, urodzonego w 1810 roku, a zmarłego w 1886 roku."

------------------------------

¹ AKMK, APA 266, CK Starostwo w Myślenicach - Do Zwierzchności Gminnej w Skomielnej Białej, (pismo z dnia 8 VIII 1882 r. /L. 8532/).
² Tamże.
³ APSB, Księga Uchwał, CK Starostwo w Myślenicach - Do Zwierzchności Gminnej w Skomielnej Białej (pismo z dnia 22 XI 1882 r. oraz 8 II 1983 r.).
⁴ APSB, Księga Uchwał, CK Starostwo w Myślenicach - Do Zwierzchności gminnej w Skomielnej Białej, (pismo z dnia  24  IV 1884 r.).
⁵ APSB, Liber mortuorum, t III, s. 66, nr 8, (z dopiskiem „in coemeterium in Skomielna”).
⁶ APSB, Księga Uchwał, CK Starostwa w Myślenicach - Do Zwierzchności Gminnej w Skomielnej Białej, (pismo z dnia 2 XI 1893 r., /L 22307/). 
⁷ Tamże.
⁸ APSB, Księga Uchwał, Protokół z posiedzenia Rady Gminy w dniu 5 VII 1907 r.
⁹ APSB, Księga Komitetu Kościelnego, protokół z posiedzenia w dniu 28 XI 1928 r
¹⁰ APSB, tamże, protokoły z dnia 24 III 1929 r. i 29 III 1929 r., oraz K. Kutrzebianka, Kościół w Skomielnej Białej, mszp., APSB T: Historia parafii.
¹¹ APSB, tamże, protokoły z dnia 24 III 1929 r. i 29 III 1929 r., oraz K. Kutrzebianka, Kościół w Skomielnej Białej, mszp., APSB T: Historia parafii.

Powyższy tekst to fragmenty pracy dypl. “Dzieje Parafii św. Sebastiana w Skomielnej Białej do roku 1975” ks. mgr Józefa Urbańczyka, udostępnionej na potrzeby strony "Powrót do korzeni".  (Tadeusz_Gacek "tedd55" - kwiecień 2005)

Obecnie wykupiono przylegające do cmentarza działki w celu jego powiększenia. Wycięto w miejscu wiecznego spoczynku słynne, stare "bucki", których spadające konary mogłyby zagrażać odwiedzającym groby swoich bliskich. Wykonano nowe ogrodzenie od strony drogi. (2007).         Aktualizacja - 2011.

POWRÓT DO GÓRY